احکام نکاح (ازدواج)_حضرت آیةالله سیستانی

بنام خالق عشق

بواسطه عقد ازدواج ، زن به مرد ، و مرد به زن حلال مى‏شود ، و آن بر دو قسم است : دائم ، و غیر دائم (ازدواج موقت) . عقد دائم آن است که مدت زناشوئى در آن معیّن نشود و همیشگى باشد ، و زنى را که به این قسم عقد مى‏کنند دائمه گویند . و عقد غیر دائم ، آن است که مدت زناشوئى در آن معیّن شود ، مثلاً زن را به مدت یک ساعت ، یا یک روز ، یا یک ماه ، یا یک سال ، یا بیشتر عقد نمایند ، ولى باید مدت ازدواج از مقدار عمر زن و شوهر ، یا یکى از آنها زیادتر نباشد که در این صورت عقد باطل خواهد بود ، و زنى را که به این قسم عقد کنند متعه ، و صیغه مى‏نامند.

احکام عقد

مسأله ۲۳۳٠ ـ در زناشوئى چه دائم ، و چه غیر دائم باید صیغه خوانده شود ، و تنها راضى بودن زن و مرد ، و همچنین نوشتن ـ بنابر احتیاط واجب ـ کافى نیست ، و صیغه عقد را یا خود زن و مرد مى‏خوانند ، و یا دیگرى را وکیل مى‏کنند که از طرف آنان بخواند .
مسأله ۲۳۳۱ ـ وکیل لازم نیست مرد باشد ، زن هم مى‏تواند براى خواندن صیغه عقد از طرف دیگرى ، وکیل شود .
مسأله ۲۳۳۲ ـ زن و مرد تا اطمینان نکنند که وکیل آنها صیغه را خوانده است ، نمى‏توانند به یکدیگر نگاه محرمانه نمایند ، و گمان به اینکه وکیل صیغه را خوانده است کفایت نمى‏کند ؛ بلکه اگر وکیل بگوید صیغه را خوانده‏ام ، ولى اطمینان به گفته او نباشد ، احتیاط واجب آن است که بر آن ترتیب اثر ندهند .
مسأله ۲۳۳۳ ـ اگر زنى کسى را وکیل کند که مثلاً ده روزه او را به عقد مردى در آورد و ابتداى ده روز را معیّن نکند ، آن وکیل مى‏تواند هر وقت که بخواهد او را ده روزه به عقد آن مرد در آورد ، ولى اگر معلوم باشد که زن روز ، یا ساعت معیّنى را قصد کرده ، باید صیغه را مطابق قصد او ، بخواند .
مسأله ۲۳۳۴ ـ یک نفر مى‏تواند براى خواندن صیغه عقد دائم ، یا غیر دائم از طرف دو نفر وکیل شود ، و نیز انسان مى‏تواند از طرف زن وکیل شود و او را براى خود به طور دائم یا غیر دائم عقد کند ، ولى احتیاط مستحب آن است که عقد را دو نفر بخوانند .

دستور خواندن عقد

مسأله ۲۳۳۵ ـ اگر صیغه عقد دائم را خود زن و مرد بخوانند ، و پس از تعیین مقدار مهر . اول زن بگوید : «زَوَّجْتُکَ نَفَسِی عَلَى الصِّداقِ المَعْلُومِ» یعنى خود را همسر تو نمودم به مهرى که معیّن شده ، پس از آن بدون فاصله قابل توجهى مرد بگوید : «قَبِلْتُ التَّزْوِیجَ» یعنى قبول کردم ازدواج را ، عقد صحیح است ؛ و همچنین اگر فقط «قبلتُ» بگوید ، عقد صحیح است . و اگر دیگرى را وکیل کنند که از طرف آنها صیغه عقد را بخواند ، چنانچه مثلاً اسم مرد «احمد» و اسم زن «فاطمه» باشد ، و وکیل زن بگوید : «زَوَّجْتُ مُوَکِّلَکَ اَحْمَدَ ، مُوَکِّلَتِی فاطِمَةَ عَلَى الصِّـداقِ المَعْلُومِ» پس بدون فاصله قابل توجهى وکیل مرد ، بگوید : «قَبِلْتُ التَّزْوِیجَ لِمُوَکِّلی اَحْمَدَ عَلَى الصِّداقِ المَعْلُومِ» صحیح مى‏باشد . و احتیاط مستحب آن است لفظى که مرد مى‏گوید ، با لفظى که زن مى‏گوید مطابق باشد ، مثلاً اگر زن «زَوَّجْتُ» مى‏گوید ، مرد هم «قَبِلْتُ التَّزْوِیجَ» بگوید نه «قَبِلْتُ النّکاحَ» .
مسأله ۲۳۳۶ ـ اگر خود زن و مرد بخواهند صیغه عقد غیر دائم را بخوانند ، بعد از آنکه مدّت و مهر را معیّن کردند ، چنانچه زن بگوید : «زَوَّجْتُکَ نَفْسِی فِی المُدَّةِ المَعْلُومَةِ عَلَى المَهْرِ المَعْلُومِ» ، بعد بدون فاصله قابل توجهى مرد بگوید : «قَبِلْتُ» ، صحیح است . واگر دیگرى را وکیل کنند ، و اول وکیل زن به وکیل مرد بگوید : «زَوَّجْتُ مُوَکِّلَتِی مُوَکِّلَکَ فِی المُدَّةِ المَعْلُومَةِ عَلَى المَهْرِ المَعْلُومِ» پس بدون فاصله قابل توجهى وکیل مرد ، بگوید : «قَبِلْتُ التَّزْوِیجَ لِمُوَکِّلِی هکَذا» ، صحیح مى‏باشد .

شرائط عقد

مسأله ۲۳۳۷ ـ عقد ازدواج چند شرط دارد :
أول : آنکه ـ بنابر احتیاط واجب ـ به عربى خوانده شود ، و اگر خود مرد وزن نتوانند صیغه را به عربى بخوانند ، مى‏توانند به غیر عربى بخوانند ، و لازم نیست وکیل بگیرند ، امّا باید لفظى بگویند که معنى «زَوَّجْتُ» و «قَبِلْتُ» را بفهماند .
دوم : مرد و زن ، یا وکیل آنها که صیغه را مى‏خوانند قصد انشاء داشته باشند ، یعنى اگر خود مرد و زن صیغه را مى‏خوانند ، زن به گفتن «زَوَّجْتُکَ نَفْسِی» قصدش این باشد که خود را همسر او قرار دهد ، و مرد به گفتن «قَبِلْتُ التَّزْوِیجَ» همسر بودن او را براى خود قبول بنماید ، و اگر وکیل مرد و زن صیغه را مى‏خوانند ، به گفتن «زَوَّجْتُ» و«قَبِلْتُ» قصدشان این باشد که مرد و زنى که آنان را وکیل کرده‏اند ، زن و شوهر شوند .
سوم : کسى که صیغه را مى‏خواند باید عاقل باشد ، و اگر براى خود مى‏خواند باید بالغ نیز باشد ، بلکه ـ بنابر احتیاط ـ عقد کودک نا بالغ ممیّز براى دیگرى کافى نیست ، و اگر خواند باید طلاق دهند ، یا دوباره عقد بخوانند .
چهارم : اگر وکیل زن و شوهر ، یا ولىّ آنها صیغه را مى‏خوانند ، در موقع عقد ، زن و شوهر را معیّن کنند ، مثلاً اسم آنها را ببرند یا به آنها اشاره نمایند ، پس کسى که چند دختر دارد ، اگر به مردى بگوید : «زَوَّجْتُکَ اِحْدى بَناتِی» یعنى همسرِ تو نمودم یکى از دخترانم را ، و او بگوید : «قَبِلْتُ» یعنى قبول کردم ، چون در موقع عقد دختر را معیّن نکرده‏اند ، عقد باطل است .
پنجم : زن و مرد به ازدواج راضى باشند ، ولى اگر ظاهراً کراهت داشته باشند و معلوم باشد قلباً راضى هستند ، عقد صحیح است .
مسأله ۲۳۳۸ ـ اگر در عقد یک حرف یا بیشتر غلط خوانده شود که معنى آن را عوض نکند ، عقد صحیح است .
مسأله ۲۳۳۹ ـ کسى که صیغه عقد را مى‏خواند اگر معناى آن را ـ هر چند بطور اجمال ـ بداند و قصد تحقق آن معنى را بکند ، عقد صحیح است ، و لازم نیست که معنى صیغه را تفصیلاً بداند ، مثلاً بداند که فعل ، یا فاعل بر طبق دستور زبان عربى کدام است .
مسأله ۲۳۴٠ ـ اگر زنى را براى مردى بدون اجازه آنان عقد کنند ، و بعداً زن و مرد آن عقد را اجازه نمایند ، عقد صحیح است ، و براى اجازه کافى است سخنى بگوید ، یا کارى انجام دهد که بر رضایت او ، دلالت داشته باشد .
مسأله ۲۳۴۱ ـ اگر زن و مرد ، یا یکى از آن دو را به ازدواج مجبور نمایند ، و بعد از خواندن عقد به نحوى که در مسأله قبل گفته شد اجازه نمایند ، عقد صحیح است ، و بهتر آن است که دوباره عقد را بخوانند .
مسأله ۲۳۴۲ ـ پدر و جدّ پدرى مى‏توانند ، براى فرزند پسر ، یا دختر نابالغ ، یا دیوانه خود که با حال دیوانگى بالغ شده است را به ازدواج دیگرى در آورند ، و بعد از آنکه طفل بالغ شد ، یا دیوانه عاقل گردید ، اگر ازدواجى که براى او کرده‏اند مفسده‏اى داشته ، مى‏تواند آن را امضا ، یا رد نماید ، و اگر مفسده‏اى نداشته ، چنانچه پسر یا دختر نابالغ عقد ازدواج خود را بهم بزنند ـ بنابر احتیاط واجب ـ یا باید طلاق دهند ، یا عقد را دوباره بخوانند .
مسأله ۲۳۴۳ ـ دخترى که به حدّ بلوغ رسیده و رشیده است ، یعنى مصلحت خود را تشخیص مى‏دهد ، اگر بخواهد شوهر کند ، چنانچه با کره باشد و متصدى امور زندگانى خویش نباشد ، باید از پدر ، یا جدّ پدرى خود اجازه بگیرد ، بلکه ـ بنابر احتیاط واجب ـ اگر خود متصدى امور زندگانى خویش باشد نیز باید اجازه بگیرد ، و اجازه مادر و برادر لازم نیست .
مسأله ۲۳۴۴ ـ اگر دختر باکره نباشد ، یا اینکه با کره باشد ولى پدر یا جدّ پدرى اجازه ندهند که با مردى که همتاى او شرعاً و عرفاً مى‏باشد ازدواج کند ، یا اینکه حاضر نباشند در امر ازدواج دختر به هیچ وجه مشارکت کنند ، یا آنکه اهلیت اجازه دادن از جهت دیوانگى ، یا مانند آن را نداشته باشند ، در این موارد اجازه آنان لازم نیست ، و همچنین اگر اجازه گرفتن از آنان به جهت غائب بودن ، یا غیر آن ممکن نباشد ، و دختر حاجت زیادى در همان وقت به ازدواج داشته باشد ، اجازه پدر و جد ، لازم نیست .
مسأله ۲۳۴۵ ـ اگر پدر ، یا جدّ پدرى براى پسر نابالغ خود زن بگیرد ، پسر باید بعد از بالغ شدن خرج آن زن را بدهد ، بلکه قبل از بلوغ هم در صورتى که به سنى رسیده باشد که قابلیت تلذّذ را داشته باشد ، و زن هم بحدى کوچک نباشد که قابلیت آنکه شوهر از او تلذّذ ببرد را نداشته باشد ، نفقه زن بر ذمّه پسر ثابت است ، و در غیر این صورت نفقه واجب نیست .
مسأله ۲۳۴۶ ـ اگر پدر ، یا جدّ پدرى براى پسر نابالغ خود زن بگیرد ، چنانچه پسر در موقع عقد مالى نداشته ، پدر ، یا جدّ او باید مهر زن را بدهد . و همچنین اگر مالى داشته باشد ولى پدر ، یا جد ضامن مهر شود . و در غیر این دو صورت اگر مهر بیش از مهر المثل نباشد ، یا آنکه مصلحتى اقتضا کند که مهر بیش از مهر المثل باشد ، پدر ، یا جد مى‏توانند مهر را از مال پسر بپردازند ، و الاّ نمى‏توانند بیش از مهر المثل را از مال پسر بپردازند ، مگر آنکه او بعد از بلوغ کار آنها را قبول کند .

مواردى که زن یا شوهر مى‏تواند عقد را بهم بزند

مسأله ۲۳۴۷ ـ اگر مرد بعد از عقد بفهمد که زن یکى از این شش عیب را که ذکر مى‏شود در حال عقد داشته است ، مى‏تواند بواسطه آن عیب ، عقد را بهم بزند :
اول : دیوانگى ، هر چند گاهگاهى باشد .
دوم : مرض خوره .
سوم : مرض برص .
چهارم : کورى .
پنجم : فلج بودن ، هر چند به حد زمین گیرى نباشد .
ششم : آنکه گوشت ، یا استخوانى در رحم او باشد ، خواه مانع نزدیکى یا آبستن شدن او شود ، یا نه . و اگر مرد بعد از عقد بفهمد که زن در حال عقد افضا شده بوده است ، یعنى راه بول و حیض ، و یا راه حیض و غائط او ، یا هر سه یکى شده است ، در اینکه بتواند عقد را بهم بزند اشکال است ، و احتیاط لازم آن است که چنانچه عقد را بهم بزند طلاق نیز بدهد .
مسأله ۲۳۴۸ ـ اگر زن بعد از عقد بفهمد که شوهر او آلت مردى نداشته ، یا بعد از عقد پیش از نزدیکى ، یا پس از آن آلت او بریده شود ، یا مرضى دارد که نمى‏تواند نزدیکى نماید ، هر چند آن مرض بعد از عقد و پیش از نزدیکى ، یا پس از آن عارض شده باشد . در تمام این موارد ، بى طلاق مى‏تواند عقد را بهم بزند . و اگر زن بعد از عقد بفهمد که شوهرش پیش از عقد دیوانه بوده است ، یا اینکه پس از عقد ـ خواه بعد از نزدیکى ، یا قبل از آن ـ دیوانه شود ، یا اینکه بفهمد که او در هنگام عقد تخمهایش کشیده ، یا کوبیده شده بوده است ، یا اینکه در آن هنگام مرض خوره ، یا برص ، یا کورى داشته است ، در تمام این موارد احتیاط واجب آن است که زن عقد را بهم نزند ، و اگر چنین کرد احتیاط واجب آن است که اگر بخواهند به زندگى زناشوئى ادامه دهند دوباره عقد کنند ، و اگر بخواهند جدا شوند طلاق داده شود . و در صورتى که شوهر نمى‏تواند نزدیکى نماید و زن بخواهد عقد را بهم بزند ، لازم است که اول رجوع به حاکم شرع ، یا وکیل او نماید ، و حاکم شوهر را یک سال مهلت مى‏دهد ، و چنانچه شوهر نتوانست با آن زن ، یا زنى دیگر نزدیکى کند ، پس از آن زن مى‏تواند عقد را بهم بزند.
مسأله ۲۳۴۹ ـ اگر بواسطه آنکه مرد نمى‏تواند نزدیکى کند ، زن عقد را بهم بزند ، شوهر باید نصف مهر را بدهد ، ولى اگر بواسطه یکى از عیبهاى دیگرى که گفته شد ، مرد یا زن عقد را بهم بزند ، چنانچه مرد ، با زن نزدیکى نکرده باشد ، چیزى بر او نیست ، و اگر نزدیکى کرده باشد ، باید تمام مهر را بدهد .
مسأله ۲۳۵٠ ـ اگر زن یا مرد بهتر از آنچه هست به دیگرى معرفى شود تا به ازدواج با او رغبت نماید ـ چه در ضمن عقد باشد ، یا پیش از آن ، در صورتى که عقد بر اساس آن واقع شود ـ چنانچه پس از عقد این امر بر طرف دیگر معلوم شود ، او مى‏تواند عقد را بهم بزند ، و تفصیل احکام این مسأله در رساله «منهاج الصالحین» بیان شده است .

عدّه‏اى از زنها که ازدواج با آنان حرام است

مسأله ۲۳۵۱ ـ ازدواج با زنهائى که به انسان محرم هستند ، مثل مادر و خواهر و دختر و عمه و خاله ، و دختر برادر ، و دختر خواهر ، و مادر زن ، حرام است .
مسأله ۲۳۵۲ ـ اگر کسى زنى را براى خود عقد نماید اگر چه با او نزدیکى نکند ، مادر و مادرِ مادر آن زن ، و مادرِ پدر او هر چه بالا روند به آن مرد محرم مى‏شوند .
مسأله ۲۳۵۳ ـ اگر زنى را عقد کند و با او نزدیکى نماید ، دختر و نوه دخترى و پسرى آن زن هر چه پائین روند ، چه در وقت عقد باشند یا بعداً به دنیا بیایند ، به آن مرد محرم مى‏شوند .
مسأله ۲۳۵۴ ـ اگر با زنى که براى خود عقد کرده نزدیکى نکرده باشد ، تا وقتى که آن زن در عقد اوست ـ بنابر احتیاط واجب ـ با دختر او ازدواج نکند .
مسأله ۲۳۵۵ ـ عمه و خاله انسان ، و عمه و خاله پدر ، و عمه و خاله پدرِ پدر ، یا مادرِ پدر ، و عمه و خاله مادر ، و عمه و خاله مادرِ مادر ، یا پدرِ مادر هر چه بالا روند به انسان محرمند .
مسأله ۲۳۵۶ ـ پدر و جدّ شوهر هر چه بالا روند ، و پسر و نوه پسرى و دخترى او هر چه پائین آیند ، چه در موقع عقد باشند یا بعداً به دنیا بیایند ، با همسر او محرم هستند .
مسأله ۲۳۵۷ ـ اگر زنى را براى خود عقد کند ، دائمه باشد یا صیغه ، تا وقتى که آن زن در عقد اوست نمى‏تواند با خواهر آن زن ازدواج نماید .
مسأله ۲۳۵۸ ـ اگر زن خود را به ترتیبى که در کتاب طلاق گفته مى‏شود ، طلاق رجعى دهد ، در بین عدّه نمى‏تواند خواهر او را عقد نماید ، ولى در عدّه طلاق بائن مى‏تواند با خواهر او ازدواج نماید ، و در عدّه متعه احتیاط واجب آن است که ازدواج نکند .
مسأله ۲۳۵۹ ـ انسان نمى‏تواند بدون اجازه زن خود با خواهر زاده ، و برادر زاده ، او ازدواج کند ، ولى اگر بدون اجازه زنش آنان را عقد نماید و بعداً زن اجازه نماید ، اشکال ندارد .
مسأله ۲۳۶٠ ـ اگر زن بفهمد شوهرش برادر زاده ، یا خواهر زاده او را عقد کرده و حرفى نزند ، چنانچه بعداً رضایت بدهد ، عقد صحیح است ، و اگر رضایت ندهد عقد آنان باطل است .
مسأله ۲۳۶۱ ـ اگر انسان با خاله ، یا عمه خود قبل از عقد دختر او زنا کند ، دیگر ـ بنابر احتیاط واجب ـ نمى‏تواند با دختر او ازدواج نماید .
مسأله ۲۳۶۲ ـ اگر با دختر عمّه یا دختر خاله خود ازدواج نماید ، سپس بعد از نزدیکى ، یا قبل از آن با مادرش زنا کند ، موجب جدائى آنها نمى‏شود .
مسأله ۲۳۶۳ ـ اگر با زنى غیر از عمه و خاله خود زنا کند ، احتیاط مستحب آن است که با دختر او ازدواج نکند .
مسأله ۲۳۶۴ ـ زن مسلمان نمى‏تواند به عقد کافر در آید ، چه دائم باشد چه موقت ، چه کافر کتابى باشد چه غیر کتابى ، مرد مسلمان هم نمى‏تواند با زنهاى کافره غیر اهل کتاب ازدواج کند ، ولى صیغه کردن زنهایى که یهودى یا نصرانى هستند مانعى ندارد ، ـ و بنابر احتیاط لازم ـ عقد دائمى با آنها ننماید ، و امّا زن مجوسیه ـ بنابر احتیاط واجب ـ حتى بطور موقت نیز نباید مسلمان با او ازدواج نماید ، و بعضى از فرق از قبیل نواصب که خود را مسلمان مى‏دانند و در حکم کفّارند ، مرد و زن مسلمان نمى‏توانند با آنها به طور دائم ، یا موقت ازدواج نمایند ، و همچنین مرتد .
مسأله ۲۳۶۵ ـ اگر با زنى که در عدّه طلاق رجعى است زنا کند ، آن زن ـ بنابر احتیاط واجب ـ بر او حرام مى‏شود ، و اگر در عدّه متعه یا طلاق بائن ، یا عدّه وفات یا عدّه وطى شبهه باشد ، بعداً مى‏تواند او را عقد نماید ، و معناى طلاق رجعى ، و طلاق بائن ، وعدّه متعه ، و عدّه وفات ، و عدّه وطى شبهه ، در احکام طلاق گفته خواهد شد .
مسأله ۲۳۶۶ ـ اگر با زن بى شوهرى که در عدّه نیست زنا کند ـ بنابر احتیاط واجب ـ نمى‏تواند پیش از آنکه او توبه کند با او ازدواج نماید ، ولى شخص دیگرى اگر بخواهد با آن زن پیش از توبه کردنش ازدواج کند اشکالى ندارد ، مگر در صورتى که آن زن مشهور به زنا باشد که ـ بنابر احتیاط واجب ـ ازدواج با او قبل از توبه‏اش جائز نیست ، و همچنین است ازدواج با مرد مشهور به زنا قبل از آنکه توبه کند . و احتیاط مستحب آن است که اگر شخص بخواهد با زن زنا کار ازدواج کند ، صبر نماید تا آن زن حیض ببیند بعد او را به عقد خود در آورد ، خواه خود با او زنا کرده باشد یا دیگرى .
مسأله ۲۳۶۷ ـ اگر زنى را که در عدّه دیگرى است براى خود عقد کند ، چنانچه مرد و زن یا یکى از آنان بدانند که عدّه زن تمام نشده ، و بدانند عقد کردن زن در عدّه حرام است ، آن زن بر او حرام ابدى مى‏شود ، اگر چه مرد بعد از عقد با آن زن نزدیکى نکرده باشد ، و اگر هر دو جاهل باشند به اصل عدّه ، یا به حرمت ازدواج در آن ، عقد باطل است ، پس اگر نزدیکى کرده باشند حرام ابدى است ، و گرنه حرام نیست ، و مى‏توانند پس از پایان عدّه دوباره عقد کنند .
مسأله ۲۳۶۸ ـ اگر انسان بداند زنى شوهر دارد و با او ازدواج کند ، باید از او جدا شود ، و بعداً هم نباید او را براى خود عقد کند ، و همچنین است ـ بنابر احتیاط واجب ـ اگر نداند که آن زن شوهر دارد ولى بعد از ازدواج با او نزدیکى کرده باشد .
مسأله ۲۳۶۹ ـ زن شوهر دار اگر زنا کند ، بر مرد زنا کننده ـ بنابر احتیاط واجب ـ حرام ابدى مى‏شود ، ولى بر شوهر خود حرام نمى‏شود ، و چنانچه توبه نکند و بر عمل خود باقى باشد ، بهتر است که شوهر ، او را طلاق دهد ، ولى باید مهرش را بدهد .
مسأله ۲۳۷٠ ـ زنى را که طلاق داده‏اند ، و زنى که صیغه بوده و شوهرش مدت او را بخشیده یا مدتش تمام شده ، چنانچه بعد از مدتى شوهر کند و بعد شک کند که موقع عقد شوهر دوم عدّه شوهر اول تمام بوده یا نه ، به شکّ خود اعتنا نکند .
مسأله ۲۳۷۱ ـ مادر و خواهر و دختر پسرى که لواط داده ، بر لواط کننده ـ در صورتى که بالغ بوده ـ حرام مى‏شود ، هر چند کمتر از ختنه گاه داخل شود ، و همچنین است ـ بنابر احتیاط لازم ـ اگر لواط دهنده مرد باشد ، و یا آنکه لواط کننده بالغ نباشد ، ولى اگر گمان کند که دخول شده ، یا شک کند که دخول شده یا نه ، بر او حرام نمى‏شوند ، وهمچنین مادر و خواهر و دختر لواط کننده بر لواط دهنده حرام نیست .
مسأله ۲۳۷۲ ـ اگر با زنى ازدواج نماید ، و بعد از ازدواج با پدر یا برادر یا پسر او لواط کند ـ بنابر احتیاط واجب ـ آن زن بر او حرام مى‏شود .
مسأله ۲۳۷۳ ـ اگر کسى در حال احرام که یکى از کارهاى حج است با زنى ازدواج نماید ، عقد او باطل است ، هر چند آن زن در حال احرام نباشد ، و چنانچه مى‏دانسته که زن گرفتن بر او حرام است ، دیگر تا ابد نمى‏تواند آن زن را عقد کند .
مسأله ۲۳۷۴ ـ اگر زنى که در حال احرام است با مردى ازدواج کند ، عقد او باطل است هر چند مرد در حال احرام نباشد ، و اگر زن مى‏دانسته که ازدواج کردن در حال احرام حرام است ، احتیاط واجب آن است که بعداً با آن مرد تا ابد ازدواج نکند .
مسأله ۲۳۷۵ ـ اگر مرد یا زن طواف نساء را که یکى از کارهاى حج و عمره مفرده است ، بجا نیاورند ، استمتاع جنسى بر آنها حلال نمى‏شود تا طواف نساء را انجام دهد ، ولى اگر ازدواج کند چنانچه با حلق یا تقصیر از احرام خارج شده باشد ، ازدواجش صحیح است ، هر چند طواف نساء انجام نداده باشد .
مسأله ۲۳۷۶ ـ اگر کسى دختر نابالغى را براى خود عقد کند ، حرام است پیش از آنکه نُه سال دختر تمام شود با او نزدیکى کند ، ولى اگر نزدیکى بکند ، بعد از بلوغ دختر نزدیکى با او حرام نیست اگر چه افضاء نموده باشد (معناى افضاء در مسأله (۲۳۴۸) گذشت) ولى در صورت افضاء باید دیه او را بدهد ، که دیه کشتن یک انسان است ، و همیشه باید مخارج زندگى او را بدهد حتى پس از طلاق ، بلکه ـ بنابر احتیاط واجب ـ حتى اگر آن دختر پس از طلاق با دیگرى ازدواج نماید .
مسأله ۲۳۷۷ ـ زنى را که سه مرتبه طلاق داده‏اند که در میان آنها دو بار رجوع یا عقد شده است ، بر شوهرش حرام مى‏شود ، ولى اگر با شرائطى که در احکام طلاق گفته مى‏شود با مرد دیگرى از دواج کند ، بعد از مرگ یا طلاق شوهر دوم ، و گذشتن مقدار عدّه او ، شوهر اول مى‏تواند دوباره او را براى خود عقد نماید.

احکام عقد دائم

مسأله ۲۳۷۸ ـ زنى که عقد دائم شده ، حرام است بدون اجازه شوهر از خانه بیرون برود ، هر چند با حقّ شوهر هم منافات نداشته باشد ، مگر اینکه ضرورتى ایجاب کند یا ماندن در خانه براى او حرجى باشد ، یا مسکن مناسب او نباشد ، و باید خود را براى لذتهاى جنسى که حقّ همسر است هر وقت که او مى‏خواهد تسلیم نماید ، و بدون عذر شرعى از نزدیکى کردن او جلوگیرى نکند . و تهیه غذا و لباس ، و منزل زن و تهیه احتیاجاتش بر شوهر واجب است ، و اگر تهیه نکند چه توانائى داشته باشد یا نداشته باشد مدیون زن است . و همچنین از حقوق زن است که مرد او را مورد اذیت و آزار قرار ندهد ، و با او بدون و جه شرعى تندى و خشونت نکند .
مسأله ۲۳۷۹ ـ اگر زن به و ظائف زناشوئى خود در برابر شوهر هیچ عمل نکند ، حقّ غذا و لباس و منزل بر او ندارد ، هر چند نزد او بماند ، و اگر گاهى از تسلیم در برابر خواسته‏هاى جنسى مشروع او سرباز زند ـ بنابر احتیاط واجب ـ نفقه‏اش ساقط نمى‏شود ، و امّا مهر او با عدم تمکین به هیچ وجه ساقط نمى‏شود .
مسأله ۲۳۸٠ ـ مرد حق ندارد زن خود را به خدمت خانه مجبور کند .
مسأله ۲۳۸۱ ـ مخارج زن در سفر اگر بیشتر از مخارج او در وطن باشد ، چنانچه با اذن شوهر سفر رفته باشد بر عهده شوهر است ، ولى پول ماشین ، و یا هواپیما و مانند اینها و بقیه مخارجى که سفر کردن او متوقف بر آنهاست ، بر خودش مى‏باشد ، ولى اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد ، باید خرج سفر او را هم بدهد ، و همچنین اگر سفر ضرورى از نظر شئون زندگى باشد ، مانند سفر براى معالجه .
مسأله ۲۳۸۲ ـ زنى که خرج او بر عهده شوهر است و شوهر خرج او را نمى‏دهد ، مى‏تواند خرجى خود را بدون اجازه از مال او بردارد ، و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد و نتواند به حاکم شرع شکایت برد ، و با کار کردن بخواهد مخارج خود را تهیه کند در موقعى که مشغول تهیه مخارج است ، اطاعت شوهر بر او واجب نیست .
مسأله ۲۳۸۳ ـ مرد اگر مثلاً دو زن دائمى داشته باشد ، و نزد یکى از آنها یک شب بماند ، واجب است نزد دیگرى نیز یک شب در ضمن چهار شب بماند ، و در غیر این صورت ، ماندن نزد زن واجب نیست ، بلى لازم است او را بطور کلى متارکه ننماید ، و اولى و احوط این است که مرد در هر چهار شب یک شب نزد زن دائمى خود بماند.
مسأله ۲۳۸۴ ـ شوهر نمى‏تواند بیش از چهار ماه با زن جوان خود نزدیکى را ترک کند مگر آنکه نزدیکى براى او ضرر یا مشقت زیاد داشته باشد ، یا آنکه زن خود راضى به ترک آن باشد ، و یا آنکه در ضمن عقد ازدواج ترک آن را بر زن شرط کرده باشد ، و در این حکم ـ بنابر احتیاط واجب ـ فرقى نیست میان اینکه شوهر حاضر باشد یا مسافر ، پس ـ بنابر احتیاط واجب ـ جایز نیست سفر غیر لازم را بدون عذر و بدون رضایت همسر بیش از چهار ماه ادامه دهد .
مسأله ۲۳۸۵ ـ اگر در عقد دائم مهر را معیّن نکنند ، عقد صحیح است ، و چنانچه مرد با زن نزدیکى کند باید مهر او را مطابق مهر زنهائى که مثل او هستند بدهد . و امّا در متعه چنانچه مهر را معیّن نکنند ، هر چند از روى جهل یا غفلت یا فراموشى باشد ، عقد باطل مى‏شود .
مسأله ۲۳۸۶ ـ اگر موقع خواندن عقد دائمى براى دادن مهر مدت معیّن نکرده باشند ، زن مى‏تواند پیش از گرفتن مهر از نزدیکى کردن شوهر جلوگیرى کند ، چه شوهر توانائى دادن مهر را داشته باشد چه نداشته باشد ، ولى اگر پیش از گرفتن مهر به نزدیکى راضى شود و شوهر با او نزدیکى کند ، دیگر نمى‏تواند بدون عذر شرعى از نزدیکى شوهر جلوگیرى نماید.

متعه (ازدواج موقت)

مسأله ۲۳۸۷ ـ ازدواج موقت اگر چه براى لذت بردن هم نباشد ، صحیح است ، ولى نمى‏شود زن شرط کند که مرد از او هیچ لذت جنسى نبرد .
مسأله ۲۳۸۸ ـ احتیاط واجب آن است که شوهر بیش از چهار ماه با همسر موقت خود اگر جوان باشد نزدیکى را ترک نکند .
مسأله ۲۳۸۹ ـ زنى که متعه مى‏شود ، اگر در عقد شرط کند که شوهر با او نزدیکى نکند ، عقد و شرط او صحیح است ، و شوهر فقط مى‏تواند لذتهاى دیگر از او ببرد ، ولى اگر بعداً به نزدیکى راضى شود ، شوهر مى‏تواند با او نزدیکى نماید ، و همچنین است حکم در عقد دائم .
مسأله ۲۳۹٠ ـ زنى که متعه شده است اگر چه آبستن شود حقّ خرجى ندارد .
مسأله ۲۳۹۱ ـ زنى که متعه شده است حقّ همخوابى ندارد ، و از شوهر ارث نمى‏برد ، و شوهر هم از او ارث نمى‏برد ، و چنانچه ارث بردن را ـ از یک طرف یا از هر دو طرف ـ شرط کرده باشند ، صحت این شرط محل اشکال است ، ولى مراعات احتیاط ترک نشود .
مسأله ۲۳۹۲ ـ زنى که متعه شده است اگر چه نداند که حقّ خرجى و همخوابى ندارد ، عقد او صحیح است ، و براى آنکه نمى‏دانسته است ، حقّى بر شوهر ندارد .
مسأله ۲۳۹۳ ـ زنى که متعه شده است مى‏تواند بدون اجازه شوهر از خانه بیرون برود ، ولى اگر بواسطه بیرون رفتن ، حقّ شوهر از بین مى‏رود ، بیرون رفتن او حرام است ، ـ و بنابر احتیاط مستحب ـ در صورتى که حقّ شوهر از بین نرود ، بدون اجازه او از خانه بیرون نرود .
مسأله ۲۳۹۴ ـ اگر زنى مردى را وکیل کند که به مدت و مبلغ معیّن او را براى خود صیغه نماید ، چنانچه مرد او را به عقد دائم خود در آورد ، یا به غیر از مدت ، یا مبلغى که معیّن شده او را عقد کند ، وقتى آن زن فهمید ، اگر اجازه نماید آن عقد صحیح ، و گرنه باطل است .
مسأله ۲۳۹۵ ـ اگر براى محرم شدن ـ مثلاً ـ پدر یا جدّ پدرى ، دختر یا پسر نابالغ خود را براى مدت کوتاهى به عقد کسى در آورد ، در صورتى که بر آن مفسده‏اى بار نشود ، عقد صحیح است ، ولى اگر در مدت ازدواج پسر ، بطور کلى قابلیت تلذذ نداشته باشد ، یا دختر بطور کلى قابل تلذذ از او نباشد ، صحت عقد محل اشکال است .
مسأله ۲۳۹۶ ـ اگر پدر یا جدّ پدرى ، طفل خود را که در محل دیگرى است و نمى‏داند زنده است یا مرده ، براى محرم شدن به عقد کسى در آورد ، در صورتى که مدت زوجیّت قابل باشد که از معقوده استمتاع شود ، بر حسب ظاهر محرم بودن حاصل مى‏شود ، و چنانچه بعداً معلوم شود که در موقع عقد ، آن دختر زنده نبوده ، عقد باطل است ، و کسانى که بواسطه عقد ظاهراً محرم شده بودند نامحرمند .
مسأله ۲۳۹۷ ـ اگر مرد مدت ازدواج زن را ببخشد ، چنانچه با او نزدیکى کرده باید تمام مهرى را که قرار گذاشته است به او بدهد ، و اگر نزدیکى نکرده واجب است نصف مهر را بدهد .
مسأله ۲۳۹۸ ـ مرد مى‏تواند زنى را که متعه او بوده و هنوز عدّه‏اش تمام نشده است ، به عقد دائم خود در آورد ، یا اینکه دوباره متعه نماید ، ولى اگر هنوز مدت ازدواج موقت تمام نشده است و عقد دائم کند ، عقد باطل است ، مگر اینکه مدت باقیمانده را به او ببخشد ، سپس عقد کند.

مسائل متفرقه زناشوئى

مسأله ۲۴٠۹ ـ کسى که بواسطه نداشتن زن به حرام مى‏افتد ، واجب است زن بگیرد .
مسأله ۲۴۱٠ ـ اگر شوهر در عقد مثلاً شرط کند که زن باکره باشد ، و بعد از عقد معلوم شود که باکره نبوده است مى‏تواند عقد را بهم بزند ، ولى اگر بهم نزند ، یا شرط نکرده باشد ولى به اعتقاد بکارت ازدواج کرده باشد مى‏تواند با ملاحظه نسبت تفاوت بین مهر المثل باکره ، و غیر باکره از مهرى که قرار داده‏اند کم کند ، و اگر داده است پس بگیرد ، مثلاً اگر مهر او «۱٠٠» دینار باشد و مهر زنى مانند او اگر باکره باشد «۸٠» دینار و اگر باکره نباشد «۶٠» دینار باشد ، که تفاوتش ۴۱ ـ (۲۵) دینار ـ است ، از «۱٠٠» دینار که مهر اوست کم مى‏شود .
مسأله ۲۴۱۱ ـ ماندن مرد و زن نامحرم در محل خلوتى که کسى در آنجا نیست در صورتى که احتمال فساد برود حرام است ، هر چند طورى باشد که کسى دیگر بتواند وارد شود ، ولى اگر احتمال فساد نرود ، اشکال ندارد .
مسأله ۲۴۱۲ ـ اگر مرد مهر زن را در عقد معیّن کند و قصدش این باشد که آن را ندهد ، عقد صحیح است ، ولى مهر را باید بدهد .
مسأله ۲۴۱۳ ـ مسلمانى که از اسلام خارج شود و کفر را اختیار کند ، مرتد نامیده مى‏شود ، و مرتد بر دو قسم است : مرتد فطرى ، و مرتد ملى ، و مرتد فطرى کسى است که پدر و مادر او ، یا یکى از آنها در هنگام بدنیا آمدن او مسلمان باشند و خود او نیز پس از تمیز مسلمان باشد ، و سپس کافر شود ، و مرتد ملى مقابل آن است .
مسأله ۲۴۱۴ ـ اگر زن پس از ازدواج مرتد شود چه ملى و چه فطرى ، عقد او باطل مى‏گردد ، و چنانچه شوهرش با او نزدیکى نکرده باشد عدّه ندارد ، و همچنین است اگر بعد از نزدیکى مرتد شود ولى یائسه یا صغیره باشد . امّا اگر زن در سنّ زنهائى باشد که حیض مى‏بینند باید به دستورى که در احکام طلاق گفته خواهد شد عدّه نگهدارد ، و اگر در بین عدّه مسلمان شود عقد او به حال خود باقى مى‏ماند ، هر چند بهتر آن است که اگر مى‏خواهند با هم زندگى کنند دوباره عقد بخوانند ، و اگر مى‏خواهند جدا شوند طلاق داده شود . و یائسه در مسأله زنى است که پنجاه سال سن داشته ، و از جهت بالا رفتن سنش خون حیض نبیند ، و امید بازگشت آن را هم نداشته باشد .
مسأله ۲۴۱۵ ـ اگر مرد پس از عقد مرتد فطرى شود ، زنش بر او حرام مى‏شود ، و اگر نزدیکى کرده‏اند و یائسه و صغیره نیست باید به مقدار عدّه وفات که در احکام طلاق گفته مى‏شود عدّه نگهدارد ، بلکه ـ بنابر احتیاط واجب ـ اگر نزدیکى نکرده‏اند یا یائسه یا صغیره است باز هم عدّه وفات نگهدارد ، و اگر در بین عدّه مرد توبه کند ـ بنابر احتیاط واجب ـ اگر مى‏خواهند با هم زندگى کنند دوباره عقد بخوانند ، و اگر مى‏خواهند جدا شوند طلاق داده شود .
مسأله ۲۴۱۶ ـ اگر مرد پس از عقد ، مرتد ملى شود ، چنانچه با زنش نزدیکى نکرده یا اینکه زن یائسه ، یا صغیره باشد ، عقد او باطل مى‏شود ، و عدّه ندارد ، و اگر بعد از نزدیکى مرتد شد و زن او در سنّ زنهائى باشد که حیض مى‏بینند ، باید آن زن به مقدار عدّه طلاق که در احکام طلاق گفته مى‏شود عدّه نگهدارد ، و اگر پیش از تمام شدن عدّه شوهر او مسلمان شود ، عقد او به حال خود باقى مى‏ماند .
مسأله ۲۴۱۷ ـ اگر زن در عقد با مرد شرط کند که او را از شهرى بیرون نبرد ، و مرد هم قبول کند ، نباید زن را بدون رضایتش از آن شهر بیرون ببرد .
مسأله ۲۴۱۸ ـ اگر زنى از شوهر سابقش دخترى داشته باشد ، شوهر بعدى مى‏تواند آن دختر را براى پسر خود که از این زن نیست عقد کند ، و نیز اگر دخترى را براى پسر خود عقد کند ، مى‏تواند با مادر او ازدواج نماید .
مسأله ۲۴۱۹ ـ سقط کردن بچه جایز نیست ، هر چند از زنا باشد ، مگر اینکه باقى ماندن آن براى زن ضرر غیر قابل تحملى داشته باشد ، یا مشقت زیاد داشته باشد که در این صورت قبل از جان یافتن بچه سقط کردن آن جایز است ولى دیه دارد ، و امّا بعد از جان یافتن بچه به هیج وجه اسقاط جایز نیست .
مسأله ۲۴۲٠ ـ اگر کسى با زنى که شوهر ندارد و در عدّه غیر هم نیست ، زنا کند ، چنانچه بعد او را عقد کند و بچه‏اى از آنان پیدا شود ، در صورتى که ندانند از نطفه حلال است یا حرام ، آن بچه حلال زاده است .
مسأله ۲۴۲۱ ـ اگر مرد نداند که زن در عدّه است و با او ازدواج کند ، چنانچه زن هم نداند و بچه‏اى از آنان به دنیا آید ، حلال زاده است و شرعاً فرزند هر دو مى‏باشد ، ولى اگر زن مى‏دانسته که در عدّه است و تزویج در عدّه جایز نیست شرعاً ، بچه فرزندِ پدر است ، و در هر صورت عقد آنان باطل است ، و به یکدیگر ـ همانطور که گذشت ـ حرام ابدى مى‏باشند .
مسأله ۲۴۲۲ ـ اگر زن بگوید یائسه‏ام ، نباید حرف او را قبول کرد ، ولى اگر بگوید شوهر ندارم ، حرف او قبول مى‏شود مگر آنکه مورد اتهام باشد ، که در این صورت احتیاط واجب آن است که از حال او جستجو شود .
مسأله ۲۴۲۳ ـ اگر بعد از آنکه انسان با زنى که گفت شوهر ندارم ازدواج کرد ، کسى ادعا کند که آن زن زنِ اوست ، چنانچه شرعاً ثابت نشود که گفته آن کس صحیح است ، نباید حرف او را قبول کرد .
مسأله ۲۴۲۴ ـ تا دو سال پسر یا دختر تمام نشده ، پدر نمى‏تواند او را از مادرش جدا کند زیرا نگهدارى بچه حقّ مشترک پدر و مادر است ، و احوط و اولى آن است که بچه را تا هفت سال از مادرش جدا نکند .
مسأله ۲۴۲۵ ـ اگر دیانت و اخلاق خواستگار مورد رضایت باشد ، بهتر آن است که رد نشود ؛ از پیغمبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم روایت شده که : هر گاه خواستگارى براى دختر شما آمد که اخلاق و دیانت او مورد رضایت شما بود ، دختر را به ازدواج او در آورید ، اگر چنین نکنید فتنه و فساد بزرگى در زمین بپا خواهد شد .
مسأله ۲۴۲۶ ـ اگر زن مهر خود را به شوهر صلح کند که زن دیگر نگیرد ، واجب است شوهر با زن دیگر ازدواج نکند ، و زن هم حق ندارد مهر را بگیرد .
مسأله ۲۴۲۷ ـ کسى که از زنا به دنیا آمده است ، اگر ازدواج کند ، بچه آنها حلال زاده است .
مسأله ۲۴۲۸ ـ هر گاه مرد در روزه ماه رمضان ، یا در حال حیض زن با او نزدیکى کند ، معصیت کرده ، ولى اگر بچه‏اى از آنان به دنیا آید ، حلال زاده است .
مسأله ۲۴۲۹ ـ زنى که یقین دارد شوهرش در سفر مرده ، اگر بعد از عدّه وفات ـ که مقدار آن در احکام طلاق گفته خواهد شدـ شوهر کند و شوهر اول از سفر برگردد ، باید از شوهر دوم جدا شود و به شوهر اول حلال است ، ولى اگر شوهر دوم با او نزدیکى کرده باشد ، زن باید عدّه وطى شبهه ، که همان مقدار عدّه طلاق است ، نگهدارد ، و در دوران عدّه ، شوهر اول نباید با او نزدیکى کند ، ولى سایر استمتاعات جایز است و نفقه او بر شوهر اول است ، و شوهر دوم باید مهر او را مطابق زنهائى که مثل او هستند بدهد.

http://www.sistani.org/