|
مهریه های
سنگین آغاز اختلاف
مهناز
که صحبتش با مهران پایان یافت، توافق کردند که مهریه را هفتاد و دو سکه ی بهار
آزادی قرار دهند، تا نام هفتاد و دو شهید کربلا آن را متبرک کند . صحبتها که پایان
یافت، مادر مهناز با عصبانیت فریاد کشید: «در خانواده ی ما رسم نیست . دخترمان
را که از سر راه نیاورده ایم . دختر عمه ی مهناز هفتصد تا انداخته، مهناز هم
هفتصد تا میاندازد . همین» چشمان مهناز پر از اشک شد و سرمهران به زیر افتاد .
بزرگترها بریدند و دوختند . پدر مهناز نیز، پوزخندی شیطانی برلبش نشست و روبه
جمع گفت: «کی داده، کی گرفته!؟ اینا برای خاطر جمعیه .»
... این صحنه ی تلخ هرروز شاید صدها بار در میان خانواده ها تکرار
میشود . صحنه ای که آغاز تراژدی اختلافات و نزاعهای بعدی زنان و مردان است .
«هیچ کسی تاکنون با مهریه ی سنگین زندگیش را حفظ نکرده» این جمله ای است که
کارشناس حقوقی دادگستری بیان میکند . وی میگوید: «متاسفانه در خانواده مهریه ی
به عنوان کلاس و دیسیپلین مطرح میشود، درحالی که مهریه یک نوع سرمایه برای زن
به شمار میرود که در صورت فقدان شوهر بتواند با آن زندگی خود را بگذراند .» سید
محمد موسویان در ادامه میگوید: «فلسفه ی نفقه و مهریه برای آن است که چون مرد
شاغل است و مسؤول تامین زندگی و زن هم باید اداره ی خانه را برعهده داشته باشد و
فرصتی برای امرار معاش ندارد . از این رو مرد موظف به پرداخت نفقه و مهریه است .» اما
بهراستی مهر و مهریه ازکجا آمده است .
تاریخچه
مهریه
تاریخ نشان
داده که ریشه های مهریه در ادیان گذشته نیز دیده میشود . مهر، کابین، دست
پیمان، بضع صداق، شیربهاو روی گشای واژگانی هستند که در فارسی برای مهریه به کار
رفته است . یکی از مورخان حقوق در توضیح اصل و ریشه ی واژه ی مهر، مینویسد:
«اصل این لغت سامی و مشتق از «موهار» است که پس از انتقال از لغت عبری (قیمت و
بهای زن) به زبان عربی، به عنوان «مهر» تغییر یافته است» (1)
مهر
چیست؟
مهرالمسمی،
مال معینی را گویند که به عنوان مهر و با توافق زوجین یانمایندگان آنها تعیین
میشود . این مال مصادیق
متعددی دارد و هریک بسته به توان و تعهد مرد میتواند به عنوان مهر ملحوظ گردد .
این مال میتواند مانند خانه، زمین، باغ، اتومبیل، عین معین باشد و خواه
منفعت باشد، چنان که سکونت، یا اجاره بهای خانه ای رابرای مدت معین مهر قرار دهد
و نیز ممکن است عمل و کاری باشد مثل تعلیم زبان خارجی، تعلیم رانندگی، هنر
دوزندگی، آشپزی و ...
مهر و
کمیت و مقدار آن در روایات:
روایات
زیادی در بیان کمیت و مقدار مهریه وارد شده است که به صورت کلی آن چه در این
میان بسیار جالب میرسد، سهل المؤونه بودن، آسانگیری، ناچیزبودن ارزش مادی
اقلام مذکور، عدم توجه به زرق و برقهای متعارف، قناعت، غلبهی صبغه ی اخلاقی مهریه
برجنبه ی حقوقی آن و برحذر داشتن عموم مومنین از تقاضای مهریه های سنگین میباشد
. در این میان به ذکر چند حدیث در این باره اشاره میشود .
از امام صادق ( علیه السلام) پرسیدند: «مهر چیست؟» ایشان فرمودند:
«مهر هر آن چیزی است که مردم به آن توافق کنند .» (2)
از پیامبرصلی الله علیه وآله نقل میکنند که روزی جوان فقیری به نزد پیامبر آمد و عرض
کرد: «با 160 درهم
مهریه ازدواج کرده ام» رسول الله آن مهر را زیاد دانستند و فرمودند: «مثل این
است که شما نقره را از دامن این کوه بدست میآورید؟» (3)
از امام صادق علیه السلام درباره ی مهر پرسیدند و ایشان مقدار آن را دوازده
اوقیه و یک نش یا پانصد درهم ذکر کردند . (4)
در روایات دیگری از امام معصوم علیه السلام در تفسیر این دو واژه گفته شده است،
مقدار اوقیه چهل درهم و مقدار نش بیست درهم است که مجموع دوازده اوقیه و یک نش پانصد
درهم میشود . (5)
از امام صادق سؤال شد: «کمترین حد مهریه چیست؟» ایشان فرمودند:
«پیمانهای شکر یا شاخه ای نبات» (6)
در روایات زیادی کمی مهر را نشانه ی برکت زن و زیادی آنرا نشانه ی
شومی وی شمرده است . از حضرت علی ( علیه السلام) آمده است: «مهرها را سنگین
نگیرید که این مایه ی عدوات و دشمنی است .» (7) درباره ی این حدیث گفته اند مطالبه ی
مهر زیاد ازیک سو مانع از روی آوردن جوانان به ازدواج شرعی میشود که دشمنی
پسران و خانواده های آنها نسبت به دختران و خانواده ای ایشان رامنجر خواهد شد .
علاوه براین تعهد و الزام شوهر به پرداخت مهریه ی سنگین به رغم توانایی بر ادای
آن، به تیرگی روابط زوجین میانجامد و در هرصورت اولیای دختر عامل اصلی این
تحمیل و تعهد میباشند که در صورت ناسازگاری و ضرورت طلاق، انگیزهی توسل به
حیله های غیر مجاز را برای افراد فراهم میسازد .
رسول خدا ( صلی الله علیه و آله) نیز فرموده اند: «مهر زنان را
سنگین نگیرید چه آنکه مهر، باران رحمت خداست .» (8)
سید رضی رحمةالله علیه در توضیح این روایات فوق مینویسد: «این
بیان استعاره از آن است که سازگاری زن و عمل او بر وفق اراده ی شوهر به اینها
نیست که، برای اومهریه ی زیاد قرارداده شود . چه بسا زنی با مهرکم علاقه مندی و سازگاری
زیادی نشان دهد . به همین جهت حضرت مهر را به باران تشبیه کرده اند . چرا که
ممکن است بارانی، هرچند اندک بسیار به زمین بهره رساند و بالعکس بارانی زیاد در
سرزمینی سیلی ویرانگر ایجاد کند .» در روایت دیگری از پیامبر آمده است: «بهترین
زنان امت من زنی است که زیباییش بیشتر و مهرش کمتر باشد، مهرها را سنگین نگیرید،
مهرو محبت را خدا باید فراهم سازد .» (10) از
امام ششم علیه السلام نقل است «کم خرجی و آسان زایی برکات زن است و سنگینی هزینه و
دشواررزایی از شومی اوست» (11) از امام رضا ( علیه السلام) نقل است: «به هنگام
ازدواج مواظب باش مهر از مهرالسنه تجاوز نکند (پانصد درهم) که این
مهر دختر پیامبر و زنان آن جناب است» (12)
مهر
السنه چیست؟
در
اصطلاح فقهی مهرالسنه همان مهریه ای است که پیامبر ( صلی الله علیه و آله) برای
همسران خود تعیین فرمودند .
امام صادق به نقل از امام باقر ( علیهما السلام) فرمودند: «رسول خدا
هیچ یک از دختران و زنان خود را به مهری بیش از دوازده اوقیه و یک نش (پانصد
درهم) تزویج نکردند»
(13) یک کارشناس وقاضی دادگستری قم درباره ی مقدار درهم و میزان آن گفت: «پانصد
درهم به قیمت امروز یک میلیون و دویست هزار تومان میشود» وی افزود: «این مقدار
دقیقا برابر است با پانزده سکه ی طلای بهار آزادی که مقام معظم رهبری در عقدهایی
که برای جوانان میخوانند، قید میکنند .»
مهر
زیاد، روشی نامعقول!
در این
میان آنچه که اولیاء دختران را وا میدارد تا مهرهای سنگین را برپسران تحمیل
سازند، فقط چشم و هم چشمی و پز نیست، چه بسا بسیاری از پسران با رفتارهای غیر
اخلاقی و ناسازگاریهای زشت منجر به بالارفتن میزان مهریه میشوند، تا پایداری
زندگی تضمین شود . در حالی که این روش کاملا نامعقول میباشد . به گفته ی کارشناسان
حقوقی و اجتماعی، تحقیق در پیش ازدواج، در نظر گرفتن معیارهای دینی و اخلاقی و
قناعت و ساده زیستی، گذشت و ایثار و توکل بر خدا مهمترین عوامل پایداری
خانواده ها در ازدواج به شمار میآیند .
دکتر مهدی شهیدی وکیل دادگستری و استاد دانشگاه با تایید موارد فوق
گفت: «وقتی دختری با علم به اینکه همسرآینده اش جوانی است که قدرت پرداخت حتی
پانصد هزار تومان را هم ندارد و مهریه ی پنج هزار سکه ای، آن هم به صورت
عندالمطالبه، قرار میدهد; این مهریه از نظر حقوقی صحیح نیست . زیرا که او علم
قطعی و تفصیلی به عدم امکان ایفای تعهد حین وقوع عقد را دارد که این به نوعی
باعث مخدوش شدن قصد میشود .»
این وکیل دادگستری تاکید کرد: «در این نوع از عقدها، ازدواج درست
است، اما مهر باطل است و باید مهرالمثل پرداخت شود»
وی با اشاره به نادرست بودن اتکا به مهریه ی سنگین جهت پایداری
خانواده گفت: «اتکا به مهریه
برای ایجاد ثبات یا آرامش در خانواده یا حراست از بقای آن، اندیشه ی معقول و
درستی نیست .»
به هرحال آنچه که به نظر میرسد، آن است که شیوه ی امامان معصوم (
علیهم السلام) و بزرگان اسلام در بوته ی فراموشی سپرده شده است و مهریه ی ازدواج
به عنوان یک ابزار برای رفع شهوت چشم و هم چشمی و یک نوع شأنیت و جایگاه اجتماعی
کاذب تبدیل شده است .
پانوشتها:
1 . الترما
نینی، عبدالسلام; الزواج عندالعرب فی الجاهلیه و الاسلام - حلب دارالعلم العربی
2 . ابواب المهور - شیخ حر عاملی، ج 1
3 . شبلی، احمد . زندگی اجتماعی از دیدگاه اسلام
4 . ابواب المهور - شیخ حر عاملی، ج 2
5 . پیشین
6 . محمد باقر مجلسی - ابواب المهور
7 . شیخ حر عاملی پیشین
8 . محمد باقر مجلسی - پیشین
9 . حرعاملی - پیشین
10 . حرعاملی - پیشین
11 . حرعاملی - پیشین
12 . مستدرک - باب 4
|
