همسرداری و حضور زنان در مسجد
یکی از تأثیراتی که حضور در مسجد بر فرایند همسرداری می گذارد، آرامش و نشاطی است که بانوان از حضور در مسجد می گیرند و آنها را در انجام امور مربوط به خانه مصمّم تر و با انگیزه تر می کند.
آن‌چه در ادامه می‌آید، یادداشتی است به قلم «احمد سلامی» پژوهشگر امور دینی که به بررسی یکی از نقش‌های بانوان یعنی نقش همسرداری و تطبیق آن با حضور در مسجد پرداخته شده است:
مسلّم است که حضور بانوان در مساجد در صورتی که در انجام وظایف مرتبط با همسرداری ایشان خلل ایجاد کند، مورد تأیید شرع نیست. امّا سخن در آن است که می توان با اتّخاذ تدابیر فردی و جمعی، از این حضور بیشترین استفاده را کرد و حتّی آن را به عاملی برای رشد و پیشرفت بانوان در زمینۀ همسرداری تبدیل کرد. متأسّفانه دیده می شود (هرچند اندک) که برخی از بانوان شوهردار، حضور در مسجد را بهانه ای برای فرار از اولویت های زندگی خود کرده و به جای عمل به فرامین صاحب خانه (الله)، دلخوش به حضور در خانه (بیت الله) می شوند. این در حالی است که تحت هر شرایطی، خانواده و رسیدگی به امور مربوط آن در اولویت فعالیت های مرد و زن قرار دارد.
آفت دیگری که در این زمینه وجود دارد، این است که گاهی شوهران، این سخن حق (اولویت امور مربوط به همسرداری) را مستمسکی برای جلوگیری از حضور همسرانشان در مسجد می کنند و از اساس مانع حضور اجتماعی ایشان به ویژه در اجتماعات دینی می شوند. در این زمینه برخی مشکلات و آسیبهای اجتماعات بانوان، باعث اتّخاذ چنین تصمیمی در مردان می شود. امّا بهتر است به جای پاک کردن صورت مسأله، به دنبال راه حل برای رفع مشکلات آن گشت. لازم به ذکر است که برخی از این آسیب ها عیناً در اجتماعات مردانه هم وجود دارد، ولی هرگز مانع از تشکیل اجتماعات مردانه نمی گردد. در روایتی از قول رسول الله چنین آمده است که: «لا تَمنعوا إماءَ اللّهِ مساجدَ اللّهِ وَلیَخرُجنَ تَفِلات؛ مانع حضور زنان در مساجد نشوید و زنان باید بدون استفاده از بوی خوش از خانه خارج شوند[۱]». این روایت به خوبی بیانگر دو نکته ای است که بیان شد، یعنی از سویی مردان نباید مانع حضور همسران شان در مسجد شوند و از سوی دیگر خروج بانوان از خانه، نباید منافاتی با وظایف همسری ایشان داشته باشد و نباید خارج از چارچوب خانواده، شکل بگیرد.
امّا می خواهیم از این نکات فراتر رویم و بگوییم فرایند حضور زنان شوهر دار در مساجد حتی می تواند عاملی در جهت تاثیرات مثبت در روابط بین زوجین باشد. اگر مسجد محیطی برای آموزشهای لازم در این زمینه شود و امام جماعت و متولیان مسجد دغدغۀ اصلاح روابط زوجین را سرلوحۀ برنامه های آموزشی و تربیتی خود قرار دهند، اتفاقات خوبی در این زمینه خواهد افتاد.
امروز متأسّفانه آمار طلاق بسیار بالاست و تأسّف بارتر اینکه سیر صعودی نیز دارد. طبق آمار رسمی منتشر شده در سال گذشته در برخی مناطق کشور (از جمله شهر تهران) از هر ۳ ازدواج، یکی به طلاق ختم شده است. ناسازگاری زوجین در زندگی مشترک که متأثّر از عوامل مختلفی است، اگر دغدغۀ جدّی متولیان مساجد نگردد و نهادها و سازمان های گوناگون فرهنگی از جمله مساجد، برنامه ریزی مناسبی در این جهت نداشته باشند، باید در آینده منتظر خبرهای بدتری در این زمینه بود. ما نمی توانیم توجّه مسجد به موضوعات سرنوشت سازی مانند بقای نظام خانواده را یک مسئله فرعی و حاشیه ای بدانیم، مگر در صورتی که هیچ کس احساس وظیفه ای در این زمینه نکند که چنین چیزی کاملاً غیرقابل توجیه به نظر می رسد. گرفتاری هایی که در روابط زن و شوهر وجود دارد و می تواند از جزئی ترین اختلافات (حتّی مثلاً بر سر خرید سه کیلو خیار) شروع شود، منجرّ به از هم پاشیده شدن یکی از ارکان جامعه یعنی خانواده می شود و اثرات منفی این اتّفاق ناگوار بر کلّ سیستم اجتماعی ما سایه می اندازد. در این میان مساجد با توجه به اهمیت و اضطراری بودن پرداخت به اینگونه مسائل، باید اقدام جدی انجام دهد. برگزاری کارگاه های همسرداری به طور متناوب، راه اندازی گروه اهالی مسجد در شبکه های اجتماعی و بارگذاری مطالب مربوط به این موضوع، توزیع سی دی ها و محتویات گزینش شده و مورد تأیید، معرفی الگوهای موفق همسرداری، اختصاص ساعت هایی برای مشاوره مربوط به امور خانواده، می تواند از جمله اقدامات مسجد در این زمینه باشد.
یکی از تأثیراتی که حضور در مسجد بر فرایند همسرداری می گذارد، آرامش و نشاطی است که بانوان از حضور در مسجد می گیرند و آنها را در انجام امور مربوط به خانه مصمّم تر و با انگیزه تر می کند. امروزه معنویت و داشتن حال خوش، گمشدۀ بسیاری از انسان هاست و برای کسب معنویت، چه جایی مناسب تر از مساجد که در عین در دسترس بودن، می تواند پناهگاهی برای مؤمنان باشد. تمام سیستم سخت افزاری و نرم افزاری مساجد باید در جهت تولید و انتقال آرامش باشد. از نور و رنگ و شکل و سایر جزئیات مربوط به ساختمان و وسایل درون مسجد گرفته تا مسئولان و بزرگان مسجد و تا برنامه های مسجد، همه باید در همین جهت سامان یابد.
از سوی دیگر برخی همنشینی های بانوان در مساجد، می تواند به عنوان آسیبی برای برهم زدن آرامش خانواده مطرح شود. برخی گفتگوها و تبادل اطلاعاتی که میان بانوان در مساجد شکل می گیرد، مُخل اهداف اساسی حضور در مسجد است. مقایسه های نادرست، نگاه به ظاهر زندگی دیگران، تلاش برای رقابت بر سر تجمّلات و امور رفاهی، آموزش های ناصحیح و ... برخی از این آسیب ها هستند. داشتن قدرت تحلیل و توجّه به فاکتورهای مهمی مانند تفاوت های خانوادگی و عدم انتظار نابخردانه از شوهر و عدم مقایسۀ ظاهر زندگی دیگران با باطن زندگی خود و توجه به نامطلع بودن از واقعیت زندگی دیگران، همه و همه عواملی برای مصون ماندن از آسیبهای اینچنینی هستند. به هرحال دست کشیدن از ثمرات حضور بانوان و تاثیر مثبت آن بر همسرداری، گزینه مناسبی برای مقابله با آسیب های آن نیست. به علاوه که این آسیب ها اختصاصی به محیط مسجد ندارد و ممکن است در هر مکان دیگری نیز واقع شود.
[۱] سفینه البحار، ج ۸، ص ۲۴۱.